پمپ
پمپ دستگاهی مکانیکی است که برای انتقال مایعات یا گازها از یک نقطه به نقطه دیگر با استفاده از انرژی مکانیکی به کار می رود. این انرژی معمولاً از الکتروموتور یا موتور احتراقی تأمین می شود و باعث افزایش فشار یا جابه جایی سیال می گردد. پمپ ها در صنایع، ساختمان ها، کشاورزی و سیستم های آبرسانی کاربرد گسترده دارند.
انواع پمپ بر نوع اساس کارکرد
پمپ ها بر اساس اساس کارکرد به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:
- پمپ های دینامیکی (Dynamic Pumps): با افزایش سرعت و انرژی جنبشی سیال، آن را پمپاژ می کنند. مثل:
- پمپ گریز از مرکز (Centrifugal)
- پمپ محوری (Axial Flow)
- پمپ جریان مختلط (Mixed Flow)
2. پمپ‌های جابجایی مثبت (Positive Displacement): با وارد کردن حجم معینی از سیال به داخل محفظه و تخلیه آن، مایع را جابه جا می کنند. مثل:
- پمپ پیستونی
- پمپ دیافراگمی
- پمپ دنده ای
پمپ جابجایی مثبت (Positive Displacement Pump)
پمپ جابجایی مثبت با گرفتن مقدار مشخصی از سیال و جابه جایی آن در هر سیکل کاری عمل می کند، بدون توجه به فشار خروجی. این پمپ ها برای فشار بالا و دبی پایین مناسب اند و نسبت به ویسکوزیته سیال حساس نیستند. انواع رایج آن شامل پمپ پیستونی، دنده ای، پره ای و دیافراگمی است.
پمپ دورانی یا Rotary چیست؟
پمپ دورانی یا Rotary Pump نوعی پمپ جابجایی مثبت است که با چرخش اجزای داخلی (مثل دنده، پره یا لوب) سیال را از ورودی به خروجی منتقل می کند. این پمپ ها معمولاً برای سیالات ویسکوز (مانند روغن) استفاده می شوند و جریان یکنواخت و بدون ضربه تولید می کنند.
پمپ دنده ای (Gear Pumps) چیست؟
پمپ دنده ای نوعی پمپ دورانی و جابجایی مثبت است که با درگیر شدن چرخ دنده ها، سیال را از ورودی به خروجی منتقل می کند. این پمپ ها معمولاً برای انتقال روغن، سوخت یا سیالات غلیظ به کار می روند و دو نوع رایج دارند: دنده خارجی و دنده داخلی. عملکرد ساده، ابعاد جمع و جور و دبی یکنواخت از مزایای آنهاست.
پمپ لوب (Lobe Pumps) چیست؟
پمپ لوب نوعی پمپ جابجایی مثبت دورانی است که با چرخش دو یا چند لوب (پره های گردان) سیال را بدون تماس مستقیم بین لوب ها جابه جا می کند. این پمپ برای سیالات ویسکوز، حساس یا حاوی ذرات مناسب است و در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی به‌کار می رود. از مزایای آن می توان به تمیزکاری آسان (CIP) و جریان ملایم اشاره کرد.
پمپ پره ای (Vane Pumps) چیست؟
پمپ پره ای نوعی پمپ دورانی و جابجایی مثبت است که در آن پره هایی کشویی درون یک روتور میچرخند و سیال را از ورودی به خروجی هدایت می کنند. این پمپ ها برای فشار متوسط و سیالات با ویسکوزیته کم تا متوسط مناسب اند و در سیستم های هیدرولیک، سوخت رسانی و تهویه کاربرد دارند. مزیت آن ها عملکرد یکنواخت و صدای نسبتاً کم است.
مونو پمپ یا پمپ پیش رونده خلاء (Progressive Cavity Pumps) چیست؟
مونو پمپ یا پمپ پیش رونده خلاء نوعی پمپ جابجایی مثبت است که از یک روتور فلزی مارپیچ و یک استاتور لاستیکی تشکیل شده است. با چرخش روتور، حفره های آب بند متوالی ایجاد شده و سیال به صورت یکنواخت و بدون ضربه پمپاژ می شود. این پمپ ها برای انتقال سیالات غلیظ، ساینده یا حاوی ذرات جامد در صنایع غذایی، نفت، فاضلاب و شیمیایی کاربرد دارند.
پمپ پیش رس یا پمپ محیطی (Peripheral Pumps) چیست؟
پمپ محیطی یا پیش رس (Peripheral Pump) نوعی پمپ دینامیکی است که با پره های شعاعی روی پروانه، سیال را به صورت مارپیچ و با افزایش فشار زیاد در حجم کم جابه جا می کند. این پمپ ها برای انتقال آب تمیز در فشار بالا و دبی پایین مناسب اند و در مصارف خانگی، تهویه مطبوع و سیستم های تقویت فشار کاربرد دارند.
پمپ اسکرو (Screw Pumps) چیست؟
پمپ اسکرو نوعی پمپ جابجایی مثبت است که از یک یا چند پیچ مارپیچی (اسکرو) برای جابه جایی سیال در طول محور استفاده می کند. این پمپ ها جریان یکنواخت، بدون ضربه و کم صدا ایجاد می کنند و برای سیالات با ویسکوزیته بالا یا حاوی ذرات مناسب اند. کاربرد آن ها در صنایع نفت، دریایی، غذایی و شیمیایی رایج است.
پمپ رفت و برگشتی (Reciprocating Pumps) چیست؟
پمپ رفت و برگشتی نوعی پمپ جابجایی مثبت است که با حرکت رفت و برگشتی پیستون یا دیافراگم، سیال را به داخل کشیده و سپس به بیرون می راند. این پمپ ها دقت بالایی در دبی دارند، فشار زیادی تولید می کنند و برای انتقال سیالات تمیز یا گران قیمت مناسب اند. در صنایع شیمیایی، نفت و سیستم های پرفشار کاربرد دارند.
پمپ دیافراگمی (Diaphragm Pumps) چیست؟
پمپ دیافراگمی نوعی پمپ جابجایی مثبت است که با حرکت رفت و برگشتی یک دیافراگم انعطاف پذیر، سیال را مکش و تخلیه می کند. این پمپ ها بدون تماس مستقیم بین سیال و اجزای مکانیکی کار میکنند، برای مواد شیمیایی خورنده، مایعات ویسکوز یا حاوی ذرات ایده آل اند و در صنایع دارویی، شیمیایی و فاضلاب بسیار کاربرد دارند.
انواع پمپ دیافراگمی
پمپ‌های دیافراگمی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
- پمپ دیافراگمی مکانیکی: دیافراگم با نیروی مکانیکی (مانند میل‌لنگ یا بادامک) حرکت می کند؛ ساده و مناسب برای دبی پایین.
- پمپ دیافراگمی هیدرولیکی: با فشار روغن یا مایع واسطه، دیافراگم حرکت می کند؛ برای فشارهای بالا و کنترل دقیق مناسب است.
- پمپ دیافراگمی پنوماتیکی (هوایی): رایج ترین نوع، با هوای فشرده کار می کند و در صنایع شیمیایی، رنگ، دارویی و فاضلاب کاربرد گسترده دارد.
پمپ پیستونی شناور یا پلانچری چیست؟
پمپ پیستونی شناور یا پلانچری نوعی پمپ رفت و برگشتی است که در آن پیستون داخل یک سیلندر حرکت رفت و برگشتی انجام می دهد و سیال را پمپاژ می کند. این پمپ معمولاً در چاه های عمیق به کار می رود و پیستون آن درون لوله بالا و پایین می رود، در حالی که موتور در سطح قرار دارد. دبی بالا و توانایی انتقال آب از عمق زیاد از مزایای آن است.
انواع پمپ پیستونی
پمپ های پیستونی به طور کلی به سه نوع اصلی تقسیم می شوند:
- پمپ پیستونی یک‌طرفه (Single-Acting): در این نوع، پیستون تنها در یک جهت (حرکت رفت) پمپاژ انجام می‌دهد و در برگشت سیال وارد نمی‌شود.
- پمپ پیستونی دوطرفه (Double-Acting): در هر دو حرکت رفت و برگشت پیستون، عملیات مکش و تخلیه انجام می‌شود؛ راندمان بالاتری دارد.
- پمپ پیستونی شعاعی و محوری: بسته به جهت حرکت پیستون‌ها در ساختار پمپ، برای کاربردهای صنعتی خاص مثل هیدرولیک استفاده می‌شوند.
پمپ دینامیکی یا جابجایی غیر مثبت (Non Positive Displacement Pumps)
پمپ های دینامیکی یا جابجایی غیر مثبت، سیال را با استفاده از انرژی جنبشی به حرکت درمی آورند، نه با جابه جایی حجم ثابت. در این پمپ ها، سیال به طور مداوم در حال جریان است و فشار آن به واسطه سرعت جریان افزایش می یابد. رایج ترین نوع پمپ دینامیکی، پمپ های گریز از مرکز (Centrifugal) هستند که برای دبی بالا و فشار کم استفاده می شوند. این پمپ ها در صنایع مختلف، از جمله آبرسانی و تهویه، کاربرد دارند.
پمپ سانتریفیوژ (Centrifugal Pumps) چیست؟
پمپ سانتریفیوژ یا گریز از مرکز نوعی پمپ دینامیکی است که با استفاده از نیروی گریز از مرکز، سیال را از مرکز پروانه به سمت خروجی هدایت می‌کند. این پمپ‌ها برای انتقال سیالات با دبی بالا و فشار کم مناسب هستند و در صنایع مختلف مانند آبرسانی، تهویه و نفت استفاده می‌شوند. از مزایای آن ها می توان به سادگی ساخت، هزینه پایین و قابلیت استفاده در سیستم های بزرگ اشاره کرد.
بله، پمپ های گریز از مرکز (سانتریفیوژ) می توانند بر اساس ویژگی های مختلفی دسته بندی شوند. در اینجا تقسیم بندی آن ها بر اساس نوع پوسته، پروانه، محور و تعداد طبقات آمده است: